ارزیابی پاسخ به تنش شوری در برخی ارقام گندم نان به کمک شاخص‌های تحمل به تنش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشیار گروه اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس

3 استاد گروه اصلاح نباتات دانشگاه کالیفرنیا، آمریکا

چکیده

تنش شوری از مهم‌ترین تنش‌های غیر زنده است که همه ساله کشت گیاهان زراعی را در مناطق وسیعی از کشور تحت تأثیر قرار می‌دهد. از آ‌نجا که عملکرد محصولات در اثر سمیت نمک‌ها کاهش می‌یابد، از این­رو تولید و معرفی ارقام پر محصول و متحمل به شوری در تلفیق با سایر روش‌های مبارزه با شوری آب و خاک می‌تواند تأثیر این پدیده را به حداقل برساند. در تحقیق حاضر، به منظور ارزیابی ارقام گندم نان (Triticum aestivum L.) برای تحمل به شوری، 41 رقم گندم در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط بدون تنش و تنش شوری مورد بررسی قرار گرفتند. ارزیابی ارقام برای تحمل به شوری با استفاده از هشت شاخص تحمل و حساسیت به تنش انجام شد. ارقام از نظر عملکرد دانه دارای اختلاف معنی‌داری با یکدیگر بودند. تحلیل همبستگی بین شاخص‌ها و میانگین عملکرد در دو شرایط محیطی نشان داد که مناسب‌ترین شاخص‌ها برای گزینش ارقام مورد بررسی، چهار شاخص میانگین هندسی بهره‌وری (GMP)، میانگین بهره‌وری (MP) میانگین هارمونیک (HM) و شاخص تحمل به تنش (STI) بودند. تجزیه به مولفه‌های اصلی بر مبنای شاخص‌های تحمل و حساسیت به تنش، 15/97 درصد از تغییرات کل ارقام را توجیه کرد. تجزیه‌ خوشه‌ای بر اساس این شاخص‌ها نیز ارقام مورد بررسی را در چهار خوشه گروه‌بندی کرد. در مجموع، بر طبق نمودار پراکنش سه بعدی، تحلیل بای‌پلات و تجزیه خوشه‌ای، ارقام شاهد، شیراز و ارگ به عنوان ارقام متحمل به شوری تعیین شدند تا در برنامه‌های اصلاحی آتی مورد استفاده قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Response of salt stress in some bread wheat varieties by tolerance indices

نویسندگان [English]

  • Masoumeh Kanafi Laskoukelayeh 1
  • Hamid Dehghani 2
  • Jan Dvorak 3
چکیده [English]

Salinity is a major abiotic stress in crop production and occurs in many regions of Iran. Since yield are reduced by the toxicity of salts, therefore, production and introduction of high yielding and tolerant varieties can be useful and effective on losing the impact of this phenomena in accordance with other ways to combat soil and water salinity. This experiment was conducted to identify the Iranian bread wheat varieties (Triticum aestivum L.) suitability for planting in saline areas. Forty one varieties were assessed in a randomized complete block design with three replications. To evaluate varieties for salt tolerance, eight indices of stress tolerance and sensitivity were used. The varieties for grain yield showed significant difference from each other. The correlation coefficients indicated that STI (stress tolerance index), MP (mean productivity), GMP (genomic mean productivity) and HM (Harmonic mean) were the best criteria for selection of high yielding varieties under stress and non-stress conditions. Principal components analysis showed that two PCs explained 97.15% total variance. Cluster analysis based on tolerance and sensitivity indices built four distinct groups. In addition, according to results of the three dimensions scheme, biplot analysis and cluster analysis, Shiraz and Arg varieties were determined as the most tolerant varieties to salinity stress which can be used in the future breeding programs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Biplot
  • Cluster analysis
  • Grain yield
  • Principal components