اثر مقادیر کود نیتروژن و محلول‌پاشی مپیکوات کلراید بر شاخص‌های مقاومت به خوابیدگی بوته، عملکرد و اجزای عملکرد برنج رقم هاشمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

2 استاد، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

3 دانشیار، گروه بیوتکنولوژی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

مقدمه: برنج از غلات با ارزش و راهبردی است که نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی بیش از 50 درصد از مردم دنیا دارد. روش‌های جدید تولید برنج نیازمند عملیات مدیریتی پایدار هستند. نقش نیتروژن به­عنوان یک عنصر کلیدی تعیین کننده برای رسیدن به عملکرد مطلوب، ضروری است و مپیکوات کلراید نیز به­عنوان یک تنظیم کننده مصنوعی رشد، یکی از ابزارهای مدیریتی مهم در کاهش خسارت تنش­ها و برای غلبه بسیاری از مشکلات زراعی از جمله خوابیدگی بوته است که باعث کاهش فاصله میانگره­ها در ساقه اصلی و پنجه‌ها می­شود. هدف از اجرای این آزمایش، بررسی اثر کود نیتروژن و مپیکوات کلراید بر عملکرد، اجزای عملکرد و شاخص‌های مقاومت به خوابیدگی بوته در برنج بود.
مواد و روش ­ها: به‌منظور بررسی اثر مقادیر کود نیتروژن و محلول‌پاشی ماده کندکننده رشد مپیکوات کلراید بر شاخص‌های مقاومت به خوابیدگی بوته، عملکرد و اجزای عملکرد دانه برنج رقم هاشمی، آزمایشی به صورت فاکتوریل برپایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در بهار سال 1399 در مزرعه­ آزمایشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان در روستای کشل‌ورزل شهرستان رشت، استان گیلان اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل مپیکوات کلراید در چهار سطح (بدون محلول‌پاشی، محلول‌پاشی در مرحله حداکثر پنجه‌زنی، محلول‌پاشی در مرحله آغاز طویل­شدن ساقه، محلول‌پاشی در مراحل حداکثر پنجه‌زنی+ آغاز طویل­شدن ساقه) و نیتروژن (از منبع کود اوره) در سه سطح (13 کیلوگرم در هکتار، 5/32 کیلوگرم در هکتار، 52 کیلوگرم در هکتار) بود. صفات مورد مطالعه نیز شامل ویژگی­های مورفولوژیک (گشتاور خمشی میانگره­ها) مرتبط با خوابیدگی میانگره­های سوم و چهارم، مقاومت به شکستگی در نقطه میانی میانگره­های سوم و چهارم، شاخص خوابیدگی بوته، عملکرد دانه، تعداد خوشه در بوته، تعداد کل دانه در خوشه، تعداد دانه پر و پوک در خوشه و وزن هزار دانه بود.
یافته ­های تحقیق: نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد دانه (3999 کیلوگرم در هکتار) در تیمار محلول‌پاشی مپیکوات کلراید در مرحله حداکثر پنجه‌زنی و مصرف 52 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و کم­ترین عملکرد دانه (2169 کیلوگرم در هکتار) در تیمار بدون محلول‌پاشی و مصرف 13 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به­دست آمد. بیش­ترین تعداد خوشه در بوته، تعداد دانه و دانه پر در خوشه در تیمار محلول­پاشی مپیکوات کلراید در مرحله حداکثر پنجه­زنی و مصرف 52 کیلوگرم نیتروژن در هکتار ثبت شد. کم­ترین تعداد خوشه در بوته و تعداد دانه پر در خوشه در تیمار محلول­پاشی مپیکوات کلراید در تیمار طویل شدن ساقه و مصرف 13 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به­دست آمد. بیش‌ترین گشتاور خمشی میانگره سوم و چهارم (به‌ترتیب 1563 و 9/1663 گرم در سانتی‌متر) مربوط به تیمار محلول‌پاشی مپیکوات کلراید در مرحله حداکثر پنجه‌زنی و در تیمارهای کودی نیز بیش‌ترین گشتاور خمشی میانگره سوم و چهارم (به‌ترتیب1521 و 6/1581 گرم در سانتی‌متر) در تیمار 5/32 کیلوگرم نیتروژن در هکتار حاصل شد. بیش‌ترین ضخامت میانگره سوم (13/2 میلی­متر)، در تیمار محلو­ل­پاشی در مرحله حداکثر پنجه­زنی و مصرف 52 کیلوگرم نیتروژن در هکتار ثبت شد.
نتیجه­ گیری: محلول­پاشی تنظیم­کننده­های رشد گیاهی و مصرف بهینه کود شیمیایی نیتروژن در برنج، ضمن جلوگیری از کاهش عملکرد، می­تواند به بهبود مقاومت به خوابیدگی بوته کمک کند. با توجه به نتایج این پژوهش و مقایسه تیمارهای آزمایشی، به­نظر می‌رسد که مصرف 52 کیلوگرم در هکتار نیتروژن همراه با محلول‌پاشی مپیکوات کلراید در مرحله حداکثر پنجه‌زنی، مناسب‌ترین تیمار برای برنج رقم هاشمی به­ منظور تولید حداکثر عملکرد دانه و بهبود مقاومت به خوابیدگی بوته در شرایط آب و هوایی رشت باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Effect of nitrogen fertilizer rates and mepiquat chloride application on lodging resistance indices and grain yield of rice (Oryza sativa L.cv. Hashemi)

نویسندگان [English]

  • Mersad Ghanaati Gilpordsari 1
  • Masoud Esfahani 2
  • Ali Aalami 3
1 Gradute M.Sc. Student, Department of Plant Production and Genetic Engineering, Faculty of Agricultural Sciences, University of Guilan, Rasht, Iran
2 Professor, Department of Plant Production and Genetic Engineering, Faculty of Agricultural Sciences, University of Guilan, Rasht, Iran
3 Associate Professor, Department of Biotechnology, Faculty of Agricultural Sciences, University of Guilan, Rasht, Iran
چکیده [English]

Introduction
Rice is a valuable and strategic cereal that plays an important role in providing food security for more than 50% of the world's population. New rice production systems require stable management operations. The role of nitrogen as a key determining factor is necessary to achieve optimal yield. As a synthtic growth regulator, mepiquat chloride is one of the important management tools in reducing stress damage and overcoming many agricultural problems, such as lodging. Mepiquat chloride reduces the distance between nodes in the main stem and tillers. The objective of this experiment was to investigate the effect of nitrogen fertilizer and mepiquat chloride on yield, yield components and lodging resistance indicators in rice.
Materials and methods
To investigate the effect of nitrogen fertilizer rates and the foliar application of the growth retardant mepiquat chloride on lodging resistance and grain yield of rice cv. Hashemi, a factorial experiment based on a randomized complete block design with three replications was carried out during the spring of 2020 in the experimental field of Agriculture and Natural Resources Research Center in the village of Keshel Varzal in Rasht County, Guilan province, Iran. The experimental treatments included mepiquat chloride at four levels (no foliar application, and foliar application at the maximum tillering stage, stem elongation stage, and maximum tillering + stem elongation stages) and  nitrogen (N) fertilizer at three levels (13 kg.ha-1, 32.5 kg.ha-1, and 52 kg.ha-1). The studied traits also included the morphological characteristics (bending moment of internodes) related to the third and fourth internodes lodging, breaking resistance at the middle point of third and fourth internodes and lodging index, grain yield, number of panicles per plant, total number of grains per panicle, number of filled and unfilled grains per panicle and 1000-grain weight.
Research findings
The results showed that the highest grain yield (3999 kg.ha-1) was obtained from the foliar application of mepiquat chloride at the maximum tillering stage along with the application of 52 kg.ha-1 N and the lowest (2169.6 kg.ha-1) from no foliar application along with the application of 13 kg.ha-1 N. The maximum number of panicles per plant, number of total grains and filled grains per panicle were recorded in the mepiquat chloride foliar treatment at the maximum tillering stage and the application of 52 kg.ha-1 N. The lowest number of panicles per plant (and the number of filled grains per panicle) was obtained in the treatment of mepiquat chloride foliar application in the treatment of stem elongation and application of 13 kg.ha-1 N. The highest bending momentum of the third and fourth internodes (1563 and 1663.9 g.cm-1, respectively) was related to the foliar application of mepiquat chloride at the maximum tillering stage. Among the N fertilizer levels, the highest bending momentum of the third and fourth internodes (1521.1 and 1581.6 g.cm-1, respectively) were obtained from the application of 32.5 kg.ha-1 nitrogen.
Conclusion
Application of growth regulators and optimal use of nitrogen fertilizer are ways to prevent decline in rice grain yield. Foliar application of plant growth regulators and nitrogen chemical fertilizer on the plant characteristics of rice can help to improve resistance to plant lodging. According to the results of this experiment, it seems that foliar application of mepiquat chloride at the stage of maximum tillering and consumption of 52 kg.ha-1 nitrogen is the most suitable treatment for Hashemi rice cultivar in terms of increasing grain yield and resistance to plant lodging in climatic conditions of Rasht.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bending momentum
  • Growth retardant
  • Internode
  • Lodging
  • Nutrition
  • Stem elongation stage
  • Tillering stage

مراجع

Amano, T., Zhu, Q., Wang, Y., Inoue, N. and Tanaka, H. 1993. Case studies on high yields of paddy rice in Jiangsu province, China. II. Analysis of characters related to lodging. Journal of Crop Science, 62(2), pp. 275-281. http://doi.org/10.1626/jcs.62.275.##Bahrami, K., Piristeh Anoushe, H. and Imam, Y. 2013. The response of yield and yield components of barley cultivars to Psycocel shoot solution spraying. Journal of Production and Processing of Agricultural and Horticultural Products, 4(12), pp. 27-36. [In Persian]. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22518517.1393.4.12.3.9.##Belder, P., Spiertz, J.H., Bouman, B.A., Lu, G. and Tuong, T.P. 2005. Nitrogen economy and water productivity of lowland rice under water-saving irrigation. Field Crops Research, 93, pp. 169-185. https://doi.org/10.1016/j.fcr.2004.09.022.##Berry, P.M., Sterling, M., Spink, J.H., Baker, C.J., Sylvester-Bradley, R., Mooney, D.J., Tams, A.R. and Ennos, A.R. 2004. Understanding and reducing loding in cereals. Advances in Agronomy, 84, pp. 217-271. https://doi.org/10.1016/S0065-2113(04)84005-7.##Broomand, M., Esfahani, M., Alizadeh, M.R. and Alami, A. 2013. Evaluation of morphological characteristics related to lodging in native and improved rice (Oryza sativa L.) cultivars. Cereal Research, 3(3), pp. 181-195. (In Persian). https://dorl.net/dor/20.1001.1.22520163.1392.3.3.2.3.##Dastan, S., Siavoshi, M., Zakavi, D., Ghanbari Malidarreh, A., Yadi, R., Ghorbannia Delavar, E. and Nasiri, A.R. 2012. Application of nitrogen and silicon rates on morphological and chemical lodging related characteristics in rice (Oryza sativa L.) at North of Iran. Journal of Agricultural Science, 4(6), pp. 11-18. https://dx.doi.org/10.5539/jas.v4n6p12.##Emam, Y. and Karimi Mazraeh Shah, H.R. 1997. Effect of Chloromequat Chloride (CCC), a growth retarder, on growth, development and grain yield of rice. Iranian Journal of Agriculture Science, 28(1), pp. 65-72. [In Persian].##Espindula, M.C., Rocha, V.S., Grossi, J.A.S., Souza, M.A., Souza, L.T. and Favarto, L.F. 2009. Use of growth retardants in wheat. Planta Daninha, 27(2): 379-387. https://doi.org/10.1590/S0100-83582009000200022.##FAO. 2022. World Food and Agriculture. Statistical Yearbook 2022. Food and Agriculture Organization, Rome, Italy. https://doi.org/10.4060/cc2211en.##Faraji, F., Esfahani, M., Kavousi, M., Nahvi, M. and Rabiei, B. 2014. Effect of split application and levels of nitrogen fertilizer on growth indices and grain yield of rice (Oryza sativa cv. Khazar). Iranian Journal of Field Crop Science, 43(2), pp. 323-333. [In Persian]. https://doi.org/10.22059/IJFCS.2012.28492.##Ghanbari-Malidarreh, A., Habibi, E. and Mobasser, H.R. 2012. Response of morphological traits related-lodging of rice (Oryza sativa L.) to chlormequat chloride application time and nitrogen rates in the North of Iran. International Conference on Agriculture, Chemical and Environmental Sciences. Oct. 6-7, Dubai, UAE. pp. 69-72.##Hoshikawa, K. and Wang, S.B. 1990. Studies on lodging in rice plants. I. A jeneral observation on lodged rice culms. Japanese Journal of Crop Science, 59(4), pp. 809-814. https://doi.org/10.1626/jcs.59.809.##Islam, M.S., Peng, S., Visperas, R.M., Erful, N., Bhuiya, M.S.U. and Julwquar, A.W. 2007. Lodging related morphological trait of hybrid rice in a tropical irrigated ecosystem. Field Crops Research, 101(2), pp. 240-248. https://doi.org/10.1016/j.fcr.2006.12.002.##Jabran, K. and Chauhan, B.S. 2015. Weed management in aerobic rice systems. Crop Protection, 78: 151-163. https://doi.org/10.1016/j.cropro.2015.09.005.##Ju, X.T., Xing, G.X., Chen, X.P., Zhang, S.L., Zhang, L.J., Liu, X.J., Cui, Z.L., Yin, B., Christiea, P., Zhu, Z.L. and Zhang, F.S. 2009. Reducing environmental risk by improving N management in intensive Chinese agricultural systems. Proceedings of the National Academy of Sciences USA, 106(9), 3041-3046. https://doi.org/10.1073/pnas.0813417106.##Kashiwagi, T., Sasaki, H. and Ishimaru, K. 2005. Factors responsible for decreasing sturdiness of the lower part in lodging of rice (Oryza sativa L.). Plant Production Science, 8(2), pp. 166-172. https://doi.org/10.1626/pps.8.166.##Kheirjo, A., Shahrokhi, Sh. and Esferm Meshgin Shahr, H. 2018. The effect of the chemical mepiquat chloride on the cotton plant. Quarterly Journal of Applied Chemistry in the Environment, 2(6), pp. 63-68. [In Persian].##Khosravi, Y., Dastan, S., Mobaser, H. and Nasri, M. 2011. Effects of nitrogen stress and cycocel application on lodging related characteristics and grain yield in rice Taroom Deylamani cultivar. Journal of Crop Production Research (Environmental Stresses in Plant Sciences), 3(4), pp. 409-419. [In Persian].##Li, H.J., Zhang, X.J., Li, W.J., Xu, Z.J. and Xu, H. 2009. Lodging resistance in Japonica rice varieties with different panicle types. Chinese Journal of Rice Science, 23(2), pp. 191-196.##Malakouti, M. and Kavousi, M. 2004. Balanced Nutrition of Rice Plant. Sana Publications. [In Persian].##Mubeen, K., Nadeem, M.A., Tanveer, A. and Jhala, A.J. 2014. Effects of seeding time and weed control methods in direct seeded rice. Journal of Animal and Plant Sciences, 24(2), pp. 534-542.##Niknejad, Y., Daneshian, J., Shirani Rad, A.H. and Pirdashti, H. and Arzanesh, M.H. 2016. Evaluation of efficiency of growth promoting bacteria on yield and yield components of rice under deficit irrigation and reduced rate of nitrogen. Applied Field Crops Research, 29(3), pp. 9-19. [In Persian]. https://doi.org/10.22092/AJ.2016.112591.##Ookawa, T. and Ishihara, K. 1992. Varietal difference of physical characteristics of the culm related to loading resistance in paddy rice. Japanese Journal of Crops Science, 61, pp. 419-425. https://doi.org/10.1626/jcs.61.419.##Rabiei, Z., Mohammadian Roshan, N., Sadeghi, S.M., Amiri, E. and Doroudian, H.R. 2021. Effects of potassium and nitrogen fertilizer applications on yield and lodging of rice (Oryza sativa L.) under different irrigation regimes. Journal of Crop Ecophysiology, 15(60), pp. 493-514. [In Persian]. https://doi.org/10.30495/JCEP.2022.689802.##Souza, F.S. and Rosolem, C.A. 2007. Rainfall intensity and mepiquat chloride persistence in cotton. Scientia Agricola, 64(2), pp. 125-130. https://doi.org/10.1590/S0103-90162007000200004.##Stewart, S. 2005. Suggested Guidelines for Plant Growth Regulator Use on Louisiana Cotton. Louisiana Cooperative Extension Service. Publication Number 2918.##Wang, J., Lu, Y.P., Wang, J., Xu, R.X., Li, J., Hu, W. and Tian, X.H. 2018. Effects of elevated nitrogen application on nitrogen partitioning, plant growth, grain quality and key genes involved in glutamate biosynthesis among three rice genotypes. Chilean Journal of Agricultural Research, 78(2), pp. 152-164. http://dx.doi.org/10.4067/S0718-58392018000200152.##
تحقیقات غلات
دوره 12، شماره 3
آذر 1401
صفحه 225-240

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار