%0 Journal Article %T ارزیابی تنوع ژنتیکی لاین‌های ذرت (Zea mays L.) تحت شرایط نرمال و تنش شوری %J تحقیقات غلات %I دانشگاه گیلان %Z 2252-0163 %A ارژنگ, سرور %A درویش زاده, رضا %A علی پور, هادی %D 2021 %\ 11/22/2021 %V 11 %N 3 %P 243-268 %! ارزیابی تنوع ژنتیکی لاین‌های ذرت (Zea mays L.) تحت شرایط نرمال و تنش شوری %K آماره Gap %K تجزیه‌های چند متغیره %K تجزیه علیت %K تنش NaCl %K صفات مورفولوژیک %R 10.22124/cr.2022.21075.1699 %X ذرت به‌عنوان یکی از محصولات غذایی اصلی و علوفه‌ای، علاوه بر دارا بودن عملکرد دانه و زیستی بالا، از اهمیت ویژه‌ای در تأمین کربوهیدرات، روغن خوراکی و انرژی تجدیدپذیر برخوردار است که در طیف وسیعی از شرایط آب و هوایی کشت می‌شود و نسبتاً به شوری حساس است. تولید گیاهان متحمل به تنش شوری جهت پاسخ به تقاضای روزافزون مواد غذایی از طریق کشاورزی پایدار امری اجتناب‌ناپذیر است. در این پژوهش، تنوع ژنتیکی 86 لاین ذرت با استفاده از صفات مورفولوژیک در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار، تحت شرایط نرمال و تنش شوری سدیم کلراید در سطح شوری dS/m 8 در شرایط گلدانی بررسی شد. نتایج نشان داد که تنش شوری منجر به کاهش معنی‌دار میانگین صفات عملکرد دانه، طول، عرض و سطح برگ پرچم، ارتفاع بلال اصلی، زاویه برگ، قطر ساقه، نسبت پتاسیم به سدیم، محتوای نسبی آب برگ و تعداد ردیف دانه بلال شد. در مقابل، تنش شوری سبب افزایش بسیار معنی‌دار میانگین صفات روز تا ظهور گل­تاجی و روز تا ظهور کاکل نسبت به شرایط نرمال شد. نتایج تجزیه رگرسیون گام‌به‌گام به‌کمک آماره Cp مالوس و تجزیه علّیت نشان داد که تحت شرایط نرمال، صفات تعداد دانه در ردیف، وزن صد دانه، عرض دانه و تعداد کل برگ، و تحت شرایط تنش شوری، صفات تعداد دانه در ردیف، عمق دانه، وزن چوب بلال و قطر بلال، مهم‌ترین صفات تأثیرگذار بر عملکرد دانه بودند. میزان اشتراک بالای این صفات در تحلیل عاملی، در راستای تأیید این نتایج بود. در روش تحلیل عاملی، با استفاده از روش تجزیه و تحلیل موازی و معیار ساختار بسیار ساده (VSS)، تعداد چهار عامل پنهانی در هر دو شرایط نرمال و تنش شوری تعیین شد که به‌ترتیب ۶۰ و ۶۵ درصد از تنوع کل لاین‌های ذرت را توجیه کردند. تجزیه خوشه‌ای به روش حداقل واریانس وارد با در نظر گرفتن تعداد سه خوشه به‌عنوان تعداد بهینه خوشه‌ها بر اساس روش‌های آرنج، سیلوئت و آماره Gap در هر یک از شرایط نرمال و تنش شوری انجام گرفت. بر اساس مقایسه میانگین خوشه‌ها تحت شرایط تنش شوری و نیز به‌کمک بای‌پلات به‌دست آمده از تجزیه به مؤلفه‌های اصلی، می‌توان والدین مناسب را از بین لاین‌های موجود در خوشه‌های اول و سوم انتخاب و از تلاقی‌های هدفمند بین آن‌ها از پدیده‌هایی همچون هتروزیس و تفکیک متجاوز استفاده و به هیبریدهای ذرت متحمل به تنش شوری و ویژگی­های مهم زراعی اصلاح شده دست یافت. %U https://cr.guilan.ac.ir/article_5371_3f41fb1cc1e983b6bffed1f7b363ccbe.pdf