ارزیابی پایداری عملکرد ژنوتیپ‏ های سورگوم دانه‏ای با استفاده از تجزیه AMMI در مناطق مختلف ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

2 استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اصفهان، ایران

3 استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان، ایران

4 استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان جنوبی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، بیرجند، ایران

5 استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، زابل، ایران

6 استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران

7 استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران

چکیده

بررسی برهمکنش ژنوتیپ × محیط و شناسایی ارقام پرمحصول و پایدار از اهمیت زیادی برای به‏نژادگران برخوردار است. در این تحقیق، پایداری و سازگاری عملکرد 10 ژنوتیپ سورگوم دانه‏ای در هفت منطقه کرج، گرگان، بیرجند، اصفهان، شیراز، همدان و زابل به­مدت دو سال (99-1398) ارزیابی شد. آزمایش در تمامی سال­ها و مکان­ها در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب داده‏ها نشان داد که اثر سال، مکان و ژنوتیپ و تمامی آثار متقابل بین آن‏ها بر عملکرد دانه در سطح احتمال یک درصد معنی‏دار بود. نتایج حاصل از تجزیه AMMI  نیز نشان داد که آثار اصلی ژنوتیپ و محیط و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط به­همراه پنج مؤلفه اصلی اثر متقابل بر عملکرد دانه در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود. در مجموع سهم تجمعی پنج مؤلفه اصلی 61/93 درصد محاسبه شد. ژنوتیپ‏های 5 و 4 به‌ترتیب بیش­ترین اثر متقابل مثبت و منفی داشتند. اگرچه این ژنوتیپ‏ها دارای عملکرد دانه بالایی بودند، اما به‏عنوان ژنوتیپ‏های ناپایدار شناخته شدند. ژنوتیپ‏های 2 و 7 به‏عنوان ژنوتیپ‏های پایدار انتخاب شدند و بر اساس مدل AMMI1 قابل توصیه به همه مناطق هستند. از نظر ارزش شاخص پایداری AMMI (ASV)، ژنوتیپ شماره 7 با کم­ترین مقدار ASV به‏عنوان پایدارترین ژنوتیپ و ژنوتیپ شماره 1 با بیش­ترین مقدار ASV به‏عنوان ناپایدارترین ژنوتیپ شناخته شد. ژنوتیپ شماره 6 نیز که بالاترین میزان عملکرد دانه (7379 کیلوگرم در هکتار ) را داشت، از نظر پایداری بعد از ژنوتیپ‏های 7 و 3 قرار گرفت. از لحاظ مقدار اثر متقابل نسبت به دو محور (IPCA1 و IPCA2) نیز ژنوتیپ 7 با کم­ترین اثر متقابل به‏عنوان ژنوتیپ پایدار شناخته شد و ژنوتیپ‏های  2 و 9 بالاترین مقدار اثر متقابل را دارا بودند. از لحاظ شاخص‏های پایداری دیگر از جمله MASV، SIPC، DZ، EV و ZA نیز ژنوتیپ‏های 7 و 3 به‏عنوان پایدارترین ژنوتیپ‏ها تعیین شدند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of the yield stability of grain sorghum genotypes using AMMI analysis in different regions of Iran

نویسندگان [English]

  • Azim Khazaei 1
  • Farid Golzardi 1
  • Masoud Torabi 2
  • Mohammad taghi Fyzbakhsh 3
  • Ali Azari Nasrabad 4
  • Ahmad Ghasemi 5
  • Leyla Nazari 6
  • Mehdi Motaghi 7
1 Research Assist. Prof., Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran
2 Research Assist. Prof., Agricultural and Natural Resources Research and Education Center of Esfahan, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Esfahan, Iran
3 Research Assist. Prof., Agricultural and Natural Resources Research and Education Center of Golestan, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Gorgan, Iran
4 Research Assist. Prof., Agricultural and Natural Resources Research and Education Center of South Khorasan, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Birjand, Iran
5 Research Assist. Prof., Agricultural and Natural Resources Research and Education Center of Sistan, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Zabol, Iran
6 Research Assist. Prof., Agricultural and Natural Resources Research and Education Center of Fars, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Shiraz, Iran
7 Research Assist. Prof., Agricultural and Natural Resources Research and Education Center of Hamadan, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Hamadan, Iran
چکیده [English]

Studying the interaction of genotype ×environment and identifying high-yielding and stable cultivars is very important for breeders. In this research, the yield stability and compatibility of ten grain sorghum genotypes were evaluated in seven regions of Iran, Karaj, Gorgan, Birjand, Isfahan, Shiraz, Hamadan and Zabol, during two years (2019-2020). The experiment was performed as randomized complete block design with three replications in all years and regions. The results of combined analysis of variance showed that the effect of location, year and genotype and all their interactions on grain yield significant at 1% probability level. The results of AMMI analysis also showed that the main effect of genotype, environment and interaction of genotype × environment as well as the first five main components of interaction on grain yield were significant (p≤0.01). In total, the cumulative share of the five main components was 93.61%. Genotypes 5 and 4 had the most positive and negative interactions, respectively. Although these genotypes had high grain yield, they were known as unstable genotypes. Genotypes 2 and 7 were selected as stable genotypes and are recommended to all regions based on the AMMI1 model. In this experiment, genotype number 7 with the lowest AMMI  stability value (ASV) was recognized as the most stable genotype and genotype number 1 with the highest ASV was recognized as the most unstable genotype. In terms of stability, genotype number 6 with the highest grain yield (7379 kg.ha-1) was ranked after genotypes 7 and 3. Genotype number 7 with the lowest value of interaction compared to the two axes (IPCA1 and IPCA2) was known as stable genotype and genotypes 2 and 9 had the highest values ​​of interaction. In terms of other stability indices such as MASV, SIPC, DZ, EV and ZA, genotypes 7 and 3 were determined as the most stable genotypes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • AMMI stability value
  • Biplot
  • Genotype×environmental interaction
  • Stability analysis

مراجع

Abamuf, J. and Allurik A. 1998. AMMI analysis of rainfed lowland rice (Oriza sativa) traits in Nigeria. Plant Breeding 117: 395-397.##Al-Naggar, A. M. M., Abd El-Salam, R. M., Asran, M. R. and Yaseen, Y. S. 2018. Yield adaptability and stability of grain sorghum genotypes across different environments in Egypt using AMMI and GGE-biplot models. Annual Research & Review in Biology 23 (3): 1-16.##Crossa, J. 1990. Statistical analyses of multilocation trials. Advances in agronomy 44: 55-85.##De Vita, P., Mastrangeloa, A. M., Matteua, L., Mazzucotellib, E., Virzic, N., Paloboc, M., Stortod, M., Rizzab, F. and Cottivellia, L. 2010. Genetic improvement effects on yield stability in dorum wheat genotypes grown in italy. Field Crops Research 119 (1): 68-73.##Ebdon, J. S. and Gauch, H. G. 2002. Additive main effect and multiplicative interaction analysis of national turf grass performance trials. II. Cultivar recommendations. Crop Science 42: 497-506.##Ehdaei, B. 2004. Plant breeding. Shahid Chamran University Press.##FAO. 2019. FAO statistical database. Available at http://faostat.fao.org.##Fallahi, H. A., Alat Jafarbye, J. and Seyyedi, F. 2001. Evaluation of drought tolerance in durum wheat genotypes using drought tolerance indices. Seed and Plant Improvement Journal 27-1: 15-22. (In Persian with English Abstract).##Farshadfar, E. 2008. Incorporation of AMMI stability value and grain yield in single non-parametric index (GSS) in bread wheat. Pakistan Journal of Biological Sciences 11: 1791-1796.##Gauch, H. G. 2006. Model selection and validation for yield trails with interaction. Biometerics 44: 705-715.##Gauch, H. G. and Zobel, R. W. 1996. AMMI analysis of yield trails. In: Kang, M. S. and Gauch, H. G. Jr. (Eds.), Genotype-by-environment interaction. CRC Press, Boca Roton. pp: 85-122.##Khazaei, A., Shiri, M. R., Torabi, M., Ghasemi, A., Beheshti, A. R. and Azarinasrabad, A. 2020. Genotype × environmenti and grain and forage yield stability of  promising lines of dual purpose sorghum. Seed and Plant Improvement 36:51 -70. (In Persian with English Abstract).##Khazaei, A., Torabi, M.,  Mokhtarpour, H. and Beheshti, A. R.  2019. Evalaution of yield stability of forage sorghum [Sorghum bicolor (L.) Moench] using AMMI analysis. Iranian Journal of Crop Sciences 21 (3): 225-236. (In Persian with English Abstract).##Lin, C. and Binns, M. R. 1991. Genetic properties of four types of stability parameter. Theoretical and Appllied Genetics 82: 505-509.##Moghaddam, M. J., Torbaghanb, M. E.and Mirzaee, A. 2014. Analysis of genotypes × environment interaction for seed yield in safflower (Carthamus tinctorius L.) genotypes. Crop Breeding Journal. 4(1): 47-54. (In Persian with English Abstract).##Payane, R. W., Harding, S. A., Murray, D. A., Sotar, D. M., Baird, D. B., Glaser, A. I., Channing, I. C., Welham, S. J., Gilmour, A. R., Thompson, R. and Webster, R. 2009. The guide to Genstat Release 12. VSN International, 5 the Waterhouse, Waterhouse Street, Hemel Hemstead, Hertfordshire HP1 1ES, UK.##Perkins, J. M. and Jinks, J. L. 1971. Environmental and genotype environmental components of variability. III. Muliple lines and crosses. Heredity 23: 339-356.##Pham, H. N. and Kang, M. S. 1988. Inter-relationships among and repeatability of several stability statistics estimated from international maize trails. Crop Science 28: 925-928.##Purchase, J. L. 1997. Parametric analysis to describe genotype×environment interaction and yield stability in winter wheat. Ph. D. Dissertation, Faculty of Agriculture, University of the Free State, Bloemfontein, South Africa.##Rodrigues, P. C., Malosetti, M. Gauch, H. G. and van Eeuwijk, F. A. 2014. A weighted AMMI algorithm to study genotype-by-environment interaction and QTL-by-environment interaction. Crop Science 54 (4): 1555-1570.##Roy, D. 2000. Plant breeding: Analysis and exploitation of variation. Alpha Science International Ltd., U.K.##Sneller, C. H., Kilgore-Norquest, L. and Dombek, D. 1997. Repeatability of yield stability statistics in soybean. Crop Science 71: 383-390.##Tohidi, B., Mohammadi Nejad, Gh., Nakhoda, B. and Sabouri, H. 2015. Evaluation of grain yield stability of recombinant inbred lines in bread wheat (Triticum aestivum L.)  based on AMMI method. Journal of Plant Production Research 22 (2): 189-202. (In Persian with English Abstract).##SAS Institute. 1996. SAS/STAT users guide. V. 6, 4th ed. SAS Institute, Cary, NC.##Smith, C. W. and Frederiksen, R. A. 2000. Sorghum: Origin, history, technology, and production. John Wiley & Sons, New York, USA.##Yan, W., Kang, M. S., Ma, B., Woods, S. and Cornelius, P. L. 2007. GGE biplot vs AMMI analysis of genotypes-by-environment data. Crop Science 47: 643-655.##Yan, W. and Kang, M. S. 2003. GGE bioplot analysis: A graphical tool for breeders, geneticists and agronomist. CRC Press, Boca Raton, FL.##Zali, H., Farshadfar, E., Sabaghzadeh, S. H. and Karimzadeh, R. 2012. Evaluation of genotype×environment interaction in chickpea using measures of stability from AMMI medhod. Annals of Biological Research 3 (7): 3126-3136.##Zhang, Z., Lu, C. and Xiang, Z. H. 1998. Analysis of variety stability based on AMMI model. Acta Agronomica Sinica 24: 304-309.##Zobel, R. W., Wright, A. J. and Gaugh, H. G. 1988. Statistical analysis of  a yield trail. Agronomy Journal 80: 388-393.##
تحقیقات غلات
دوره 11، شماره 1
خرداد 1400
صفحه 77-88

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار