اثر روش کاشت بر عملکرد و ویژگی‌های کیفی دانه برخی از ارقام برنج در استان گیلان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران

2 استاد پژوهش، موسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران

10.22124/cr.2024.27559.1822

چکیده

مقدمه: نشاکاری در خاک گل‌خراب شده (پادلینگ) روش رایج کشت برنج در دنیا می‌باشد که نیاز به نیروی کار و هزینه بالایی دارد. از این‌رو، در سال‌های اخیر این روش کاشت در حال جایگزینی با کشت مستقیم است. اگرچه کشت مستقیم دارای مزیت‌های فراوانی است، اما این روش کشت ممکن است برخی از جنبه‌های زراعت برنج را دستخوش تغییر قرار دهد. در این آزمایش اثر تغییر شیوه کشت از نشاکاری به کشت مستقیم بر عملکرد شلتوک و برخی از ویژگی‌های کیفی دانه در تعدادی از رقم‌های برنج مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روش‌ها: این تحقیق در سال زراعی 1398 در موسسه تحقیقات برنج کشور به‌صورت طرح بلوک‌های خردشده با سه تکرار اجرا شد. عامل‌های مورد مطالعه، روش کاشت در دو سطح شامل نشایی و کشت مستقیم بذر و رقم برنج در پنج سطح شامل رقم محلی هاشمی و رقم‌های اصلاح‌شده کیان، آنام، گیلانه و شیرودی بودند. صفات اندازه‌گیری شده، عملکرد شلتوک و ویژگی‌های کیفی دانه شامل درصد برنج سالم، درصد برنج شکسته، راندمان تبدیل، طول و عرض دانه خام و پخته، ضریب ری‌آمدن، میزان آمیلوز، دمای ژلاتینی شدن و مقدار پروتئین دانه بودند.  برای تجزیه آماری داده‌ها، تجزیه واریانس با استفاده از نرم‌افزار SAS و مقایسه میانگین‌ها با آزمون حداقل اختلاف معنی‌دار (LSD) در سطح احتمال پنج درصد انجام شد.
یافته‌های تحقیق: نتایج نشان داد که اثر رقم بر عملکرد شلتوک معنی‌دار بود، اما اثر روش کاشت و برهم‌کنش روش کاشت × رقم بر عملکرد شلتوک معنی‌دار نبود. رقم شیرودی با 7820 کیلوگرم در هکتار، بیش‌ترین عملکرد را دارا بود، در حالی‌که بین سایر ارقام اختلاف معنی‌داری از این نظر مشاهده نشد. بیش‌ترین راندمان تبدیل (71 درصد) به رقم شیرودی در کشت مستقیم تعلق داشت که با رقم گیلانه در کشت مستقیم (70 درصد) و شیرودی در کشت نشایی (70 درصد) اختلاف معنی‌داری نداشت. درصد برنج سالم در کشت مستقیم (06/57 درصد) کم‌تر از کشت نشایی (86/65 درصد) بود. در بین ارقام نیز شیرودی و کیان به‌ترتیب با 3/84 و 5/37 درصد دارای بیش‌ترین و کم‌ترین مقدار برنج سالم بودند. میزان آمیلوز دانه در تمامی ارقام در کشت مستقیم در مقایسه با کشت نشایی افزایش یافت، ولی این افزایش در سه رقم آنام، گیلانه و کیان، معنی‌دار و در ارقام شیرودی و هاشمی، غیر معنی‌دار بود. بیش‌ترین و کم‌ترین میزان آمیلوز با 45/27 و 27/21 درصد نیز به‌ترتیب در رقم شیرودی در کشت مستقیم و رقم کیان در کشت نشایی مشاهده شد. تغییر شیوه کشت از نشایی به کشت مستقیم بذر منجر به افزایش معنی‌دار دمای ژلاتینی شدن دانه ارقام گیلانه، شیرودی و کیان شد، اما تاثیری بر دمای ژلاتینی شدن ارقام آنام و هاشمی نداشت. از نظر میزان پروتئین نیز بیش‌ترین میزان پروتئین دانه با 08/11 درصد در رقم آنام در کشت نشایی اندازه‌گیری شد که با کشت مستقیم آن (76/10 درصد) تفاوت معنی‌داری نداشت.
نتیجه‌گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که تغییر شیوه کشت برنج از نشایی به کشت مستقیم منجر به کاهش عملکرد شلتوک رقم‌های مورد مطالعه نشد، ولی بر ویژگی‌های کیفی دانه برنج اثرگذار بود. یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر کیفیت پخت برنج، درصد آمیلوز دانه است. بر اساس نتایج این تحقیق، تغییر روش کشت از نشایی به کشت مستقیم، درصد آمیلوز دانه دو رقم ‌هاشمی و شیرودی را که دارای بیش‌ترین سطح زیر کشت به‌ترتیب در بین ارقام محلی و اصلاح‌شده در استان‌های برنج‌خیز شمالی کشور هستند، افزایش نداد. با توجه به عدم تأثیر این دو شیوه کشت بر عملکرد شلتوک، این نتیجه می‌تواند در پذیرش بیش‌تر شیوه کشت مستقیم توسط شالیکاران موثر باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The effect of planting method on grain yield and quality characteristics of some rice genotypes in Guilan province

نویسندگان [English]

  • Farzin Pouramir 1
  • Fatemeh Habibi 1
  • Bijan Yaghoubi 2
1 Research Assistant Professor, Rice Research Institute of Iran (RRII), Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Rasht, Iran
2 Research Professor, Rice Research Institute of Iran (RRII), Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Rasht, Iran
چکیده [English]

Introduction
Transplanting in puddled soil is a common method of rice cultivation in the world, which requires high labor and cost. Therefore, this method is being replaced by direct seeding system in recent years. Although direct seeding system has many advantages, this method may change various aspects of rice plant cultivation. In this experiment, the effect of changing the rice cultivation method from transplanting to direct seeding on paddy yield and some grain quality characteristics of rice varieties was investigated.
Material and methods
This experiment was carried out based on split block design with three repetitions in Rice Research Institute of Iran (RRII), Rasht, Iran, in 2019. The studied factors were cultivation methods in two levels including transplanting and direct seeding, and rice varieties in five levels including local variety, Hashemi, and improved varieties, Kian, Anam, Gilaneh and Shirodi. The measured traits were paddy yield and grain quality characteristics including head rice percentage, broken rice percentage, milled rice percentage, crude and cooked grain length and width, grain elongation rate, amylose content, gelatinization temperature and grain protein content. For data statistical analysis, analysis of variance was performed using SAS software and comparison of means by least significant difference (LSD) test at 5% probability level.
Research findings
The results showed that the effect of variety on paddy yield was significant, but the effect of cultivation method and cultivation method × variety interaction was not significant. Shirodi variety with 7820 kg/ha had the highest yield, while there was no significant difference between other vraieties. The highest milled rice percentage was related to Shirodi genotype in direct seeding system (71%), which was not significantly different from Gilaneh variety in direct seeding system (70%) and Shirodi variety in transplanting system (70%). The percentage of head rice in direct seeding system (57.06%) was lower than that of transplanting system (65.86%). Among the genotypes, Shirodi and Kian varieties had the highest and lowest head rice percentage with 84.33 and 37.5%, respectively. Amylose content of all studied varieties increased in direct seeding system compared to transplanting cultivation, but this increase was significant in Anam, Gilaneh and Kian varieties, and not-significant in Shirodi and Hashemi varieties. The highest and lowest amylose content with 27.45% and 21.27% were also observed in Shirodi variety in direct seeding and Kian variety in transplanting cultivation, respectively. Changing the cultivation method from transplanting to direct seeding system led to a significant increase in the Alkali spreading value of Gilaneh, Shirodi and Kian varieties, but had no significant effect on the Alkali spreading value of Anam and Hashemi varieties. The highest grain protein content with 11.08% was observed in Anam variety in transplanting cultivation, which was not significantly different from direct seeding system (10.76%).
Conclusion
The results of this study showed that changing the rice cultivation method from transplanting to direct seeding did not reduce the paddy yield of the studied varieties, but it had a significant effect on the quality characteristics of rice grains. One of the most important factors affecting the rice cooking quality is the grain amylose percentage. Regarding the results of the current study, changing the cultivation method from transplanting to direct seeding system did not increase the amylose content of Hashemi and Shirodi varieties, which have the largest cultivated area among the local and improved varieties in the northern rice-growing provinces of Iran. This result can be effective in the acceptance of direct seeding cultivation by paddy farmers, considering the not-significant effect of these two cultivation methods on paddy yield.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Amylose content
  • Direct seeding
  • Grain quality
  • Milled rice yield
  • Transplanting