اثر کود نیتروژن اضافی در تعدیل اثرات تنش خشکی در گندم نان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان

2 عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی نقش کود نیتروژن اضافی در کاهش اثرات تنش خشکی از طریق شاخص­های تحمل و حساسیت به تنش خشکی در گندم نان انجام شد. آزمایش به صورت طرح کرت‌های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرارانجام شد که در آن آبیاری با سه سطح شامل آبیاری کامل، قطع آبیاری در مرحله 50 درصد سنبله­دهی و قطع آبیاری در مرحله 50 درصد سنبله­دهی به همراه 30 درصد کود نیتروژن اضافی به عنوان عامل اصلی و 7 لاین پیشـرفته اصلاحی گندم نان به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شـدند. نتایج نشـان داد که ژنوتیپ‌های مذکور از نظر شاخص­های مختلف MP، GMP، TOL، ‌SSI و STI در شرایط تنش رطوبتی و تنش رطوبتی همراه با نیتروژن اضافی اختلاف معنی­داری داشته و رفتار متفاوتی نشان دادند. مطالعه همبستگی بین عملکرد دانه و شاخص‌ها نشان داد که عملکرد دانه در تمامی شرایط محیطی با شاخص­های GMP و STI همبستگی مثبت و معنی­داری داشتند و از اینرو شاخص‌های GMP و STI در تمامی شرایط محیطی جهت تفکیک ژنوتیپ‌های متحمل و حساس انتخاب شدند. نتایج تجزیه خوشه­ای ژنوتیپ‌ها بر اساس عملکرد دانه در شرایط محیطی مختلف و شاخص‌ها نشان داد که در هر دو شرایط محیطی تنش رطوبتی و تنش رطوبتی همراه با نیتروژن اضافی سه گروه مختلف بوجود آمد. مقایسه صفات در بین گروه­ها نشان داد که در گروه اول شرایط محیطی تنش همراه با نیتروژن اضافی ارقام سپاهان، پیشتار و لاین 9 از نظر کلیه شاخص‌ها و عملکردها بیشترین مقدار را داشتند. همچنین اولین گروه به دست آمده در شرایط تنش رطوبتی نیز شامل رقم پیشتار و لاین 9 بود. بنابراین رقم سپاهان میزان افت عملکرد کمتری را نسبت به تنش رطوبتی داشت که نشان دهنده تأثیر نیتروژن در تعدیل اثرات تنش خشکی در این رقم است. وضعیت مشابهی نیز برای رقم روشن بدست آمد که تیمار نیتروژن از افت عملکرد این رقم در شرایط تنش رطوبتی کاست. اما در سایر ارقام ولاین‌ها تیمار نیتروژن تاثیر قابل توجهی نداشت. مقایسه درصد کاهش عملکرد دانه در محیط­های مختلف نیز همین نتایج را حاصل نمود، به طوری که ارقام سپاهان و روشن به ترتیب در حدود 9 و 6 درصد افت عملکرد کمتری را در شرایط تنش رطوبتی همراه با نیتروژن اضافی در مقایسه با تنش رطوبتی نشان دادند. نتایج آزمون t نیز حاکی بر تفاوت معنی­دار عملکرد دانه هر یک از ژنوتیپ­ها در شرایط نرمال و تنش رطوبتی بود، اما بین دو محیط تنش و تنش همراه با نیتروژن اضافی تنها در رقم سپاهان و لاین 11 تفاوت معنی­دار ملاحظه شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of extra nitrogen fertilizer on reduction of drought stress

نویسندگان [English]

  • Maryam Golabadi 1
  • Akbar Ghandi 2
1 Assistant Prof., Dept. of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, Islamic Azad University, Khorasgan Branch, Iran
2 Staff Member of Isfahan Center for Research of Agriculture and Natural Resources, Isfahan, Iran
چکیده [English]

This research was performed to investigate the role of extra nitrogen fertilizer in reduction of drought stress effects in bread wheat. For this propose, an experiment was conducted as split plot using randomized complete block design with three replications, during 2010-2011. The three different environmental conditions consisted of  normal conditions, terminal drought stress condition with 30% increase in N fertilizer and terminal drought stress condition, were allocated in the main plots and 7 cultivars and lines of bread wheat were assigned in sub plots. The genotypes under investigation revealed significant differences on MP, GMP, TOL, STI and SSI under drought stress and drought stress with extra N fertilizer conditions. Based on the results of correlation between drought tolerance indices and grain yield, GMP and STI depicted positive correlation with grain yield under all environmental conditions. Therefore, GMP and STI indices were considered as the best for the selection of tolerant genotypes under different environmental conditions. The result of cluster analysis which was based on the reaction of the seed in different environmental conditions, and the indices could lead to separated genotypes to three groups under stress condition and stress condition with extra N fertilizer. Comparison of traits on genotypes in these groups revealed that Sepahan, Pishtaz and Line 9 had the highest amount of yield and indices under drought stress condition with extra N fertilizer, however only Pishtaz and line 9 showed the highest amount of different traits under drought stress conditions. There were low reduction in grain yield under stress condition with extra N fertilizer for Sepahan and Rowshan which is mainly related to effect of nitrogen on drought stress adjustment. Nitrogen treatment did not have noticeable effects on the other genotypes. By comparing the percentage of yield reduction under stress environment, it was proved that Sepahan and Rowshan had 9 and 6 percent yield reduction respectively under extra N fertilizer less than the drought stress. T-test indicated that there were significant differences between grain yield under normal and stress conditions for all genotypes, however, Sepahan and line 11 showed significant differences between drought stress and drought stress with extra N fertilizer conditions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bread wheat
  • Moisture stress
  • Nitrogen fertilizer
  • Tolerance and susceptibility indices