اشتقاق توابع تولید محصول برای برآورد آب مجازی و قیمت آب آبیاری گندم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه مهندسی آب دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

2 استاد گروه خاکشناسی دانشگاه تربیت مدرس تهران، ایران

چکیده

گندم یکی از راهبردی‌ترین محصولات کشاورزی در سراسر جهان است که تولید آن نقش مهمّی در تغذیه انسان دارد. کمبود منابع آب و وقوع خشک­سالی‌های پیاپی در ایران، تأمین آب برای کشت محصولات راهبردی همچون گندم را با چالش روبرو کرده است. از سوی دیگر، واردات زیاد گندم، ضرورت توجه به آب مجازی گندم و هزینه‌های ناشی از آن را دو چندان ساخته است. هدف از این پژوهش، تعیین مقدار آب مجازی سبز و آبی محصول گندم، تعیین قیمت آب مصرفی برای تولید گندم و بررسی جریان آب مجازی این محصول در کل کشور در یک دوره ده ساله بود. بدین منظور، داده‌های مربوط به سطح زیر کشت، مقدار تولید گندم و بارندگی برای سال‌های زراعی 80-1379 تا 89-1388 تهیه شد. مقدار تبخیر و تعرّق پتانسیل گندم برای هر استان و کل کشور با استفاده از بسته نرم‌افزاری NETWAT به دست آمد. پس از محاسبه نیاز آبی خالص گندم با استفاده از تابع تولید فائو، بارش موثر نیز محاسبه و مقدار آب مجازی آبی و سبز و قیمت آب آبیاری تعیین شد. نتایج نشان داد که تغییر کاربری اراضی از دیم به فاریاب و نیز مدیریت نادرست بهره‌برداری از منابع آب و خاک، بدون توجه به اقلیم منطقه، افزایش سطح زیر کشت فاریاب، آب مجازی آبی و هزینه‌های ناشی از آن، کاهش سطح زیر کشت گندم دیم، آب مجازی سبز و محصول دیم در استان فارس را به همراه داشت. با وجود افزایش سطح زیر کشت گندم فاریاب در کل کشور در دو سال پایانی اجرای آزمایش (89-1387)، محصول فاریاب کاهش یافت که سبب افزایش آب مجازی آبی و هزینه‌ها شد. چنین وضعیتی توجیه علمی، اقتصادی و زیست- محیطی ندارد و هزینه‌هایی که با این تغییر کاربری به دولت و کشاورزان تحمیل می­شود، قابل بازگشت نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Deriving crop production functions to estimate wheat virtual water and irrigation water price

نویسندگان [English]

  • Farimah Omidi 1
  • Mehdi Homaee 2
چکیده [English]

Wheat is one of the most strategic agricultural crops across the word and its production plays a significant role in human nutrition. Water resources scarcity and sequential droughts events in Iran are two challenging issues in providing water for strategic crops such as wheat. In the other hands, large amount of wheat is annually imported to the country which needs more attention to wheat virtual water and its economy. The objectives of this study were to determine the amount of green and blue virtual water of wheat, irrigation water price and virtual water flow in Iran and in particular in Fars province for ten consecutive years. Consequently, the cultivated areas, crop production and precipitation data were collected for the period of 2000 to 2010. The potential evapotranspiration of wheat for every province was obtained using NETWAT package. Calculating the actual evapotranspiration with FAO crop water production function, the effective rainfall as well as the blue and green virtual water and irrigation water price were determined. Results indicated that changing the land use from dry to irrigated farming and mismanagement of water and soil resources as well as disregarding the climate have increased the irrigated area, virtual blue water and costs being followed by decreasing dry farming cultivation area, virtual green water and crop yield in Fars province. Although the irrigated areas were increased in last two years in the country scale, the irrigated yield was reduced which increased virtual blue water and costs. There exists no scientific, economic, environmental and practical justification for such consequences and the costs which imposed on the government and people are not returnable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Changing land use
  • FAO crop production function
  • NETWAT
  • Wheat water requirement