شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل به شوری و بررسی رابطه بین عملکرد و اجزای آن در گندم نان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه ژنتیک و به نژادی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 استاد، گروه ژنتیک و به نژادی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

4 استادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

چکیده

یکی از تنش‌های غیرزنده مهم در نواحی خشک و نیمه­خشک دنیا از جمله ایران، شوری خاک و آب است که باعث کاهش عملکرد گیاهان زراعی از جمله گندم می‌شود. استفاده از ارقام متحمل به شوری یکی از راه‌های دستیابی به عملکرد بالا در این نواحی است. همچنین بررسی رابطه بین عملکرد و اجزای عملکرد، راندمان برنامه‌های اصلاحی را با تعیین معیار انتخاب مناسب، بهبود می‌بخشد. در این مطالعه، 110 ژنوتیپ گندم نان در مزرعه تحقیقاتی مرکز ملی تحقیقات شوری تحت دو شرایط بدون تنش و تنش شوری مورد ارزیابی قرار گرفتند. شوری آب آبیاری در شرایط بدون تنش و تنش شوری به­ترتیب 7/2 و 5/9 دسی‌زیمنس بر متر بود. در این مطالعه از شاخص تحمل به تنش (STI) به­عنوان مناسب‌ترین شاخص برای ارزیابی تحمل به شوری ژنوتیپ‌های گندم نان استفاده شد. بر مبنای شاخص تحمل به تنش (STI) و عملکرد دانه در شرایط بدون تنش و تنش شوری، لاین­های Salt18، Salt19، Salt20، Salt21، Salt22، Salt23، Salt24، Salt25، Salt26، Salt27، Salt28، Salt29، Salt30 و ارقام ارگ، بم، روشن، سرخ‌تخم، بومی یزد، کویر، مغان 1، سرداری، شهریار و شیراز از عملکرد دانه بالایی در هر دو شرایط بدون تنش و تنش شوری برخوردار بودند و به­عنوان متحمل‌ترین ژنوتیپ‌ها نسبت به تنش شوری انتخاب شدند. بیش­ترین عملکرد دانه (13/178 گرم) در شرایط بدون تنش از لاین Salt29 و در شرایط تنش شوری از لاین Salt24 (33/164 گرم) به­دست آمد که نسبت به ارقام شاهد (ارگ، بم، روشن، سرخ‌تخم، بومی یزد و کراچیا) از عملکرد دانه بیش­تری برخوردار بودند. نتایج تجزیه مسیر ترتیبی نیز نشان داد که صفات وزن دانه در خوشه و تعداد پنجه بارور تحت شرایط بدون تنش و صفات وزن خوشه، تعداد پنجه بارور، روز تا گلدهی و وزن پدانکل تحت شرایط تنش شوری به­عنوان متغیرهای موثر بر عملکرد دانه انتخاب شدند. بنابراین به­نظر می‌رسد که این صفات می‌توانند به­عنوان معیارهای مناسب برای انتخاب ژنوتیپ‌های با عملکرد بالا تحت هر دو شرایط بدون تنش و تنش شوری مورد استفاده قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identification of salinity tolerant genotypes and study on relationships between yield and its components in bread wheat

نویسندگان [English]

  • Amir GHolizadeh 1
  • Hamid Dehghani 2
  • Ashkboos Amini 3
  • Omidali Akbarpour 4
1 Ph.D. Student, Dept. of Plant Genetics and Breeding, Faculty of Agriculture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
2 Prof.,Dept. of Plant Genetics and Breeding, Faculty of Agriculture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
3 Research Assist.Prof., Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran
4 Assist. Prof., Dept. of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, Lorestan University, Khorramabad, Iran
چکیده [English]

In arid and semi-arid regions of the world including Iran, soil salinity is one of the major abiotic stresses. One of the ways to achieve high performance in these areas is using salt tolerant varieties. Also, study on relationships between yield and its components will improve the efficiency of a breeding program with appropriate selection criteria. In this study, 110 bread wheat genotypes were evaluated in two conditions (non-stress and saline stress) at the research field of the National Salinity Research Center (NSRC). The salinity of water used in irrigation in saline and non-stress conditions was 10 and 2 dS.m-1 respectively. In this study was used of stress tolerance index (STI) as the best indicators for evaluating of tolerant to salinity stress of bread wheat genotypes. Based on stress tolerance index (STI)and seed yield in non-stress and saline stress conditions, the linesSalt18, Salt19, Salt20, Salt21, Salt22, Salt23, Salt24, Salt25, Salt26, Salt27, Salt28, Salt29, Salt30, and varieties Arg, Bam, Rushan, Sorkhtokhm, BumiYazd, Kavir, Moghan 1, Sardari, Sharyar, Shirazhad had a high yield in the non-stress and saline stress conditions and these genotypes were selected as the most tolerant genotypes to salinity.The highest grain yield under non-stress and saline stress conditions was produced by Salt29 line (178.13 gr) and Salt24 line (164.33 gr), respectively which had more grain yield than control cultivars (Arg, Bam, Rushan, Sorkhtokhm, Bumi Yazd and Karchia). Also, based on the results of sequential path analysis, kernel weight per spike and number of fertile tillers in non-stress conditions and spike weight, number of fertile tillers, days to headingand peduncle weightin saline stress conditions were selected as first order variables.Therefore, it seems that these traits could be used as a suitable criterion in wheat breeding programs for increased seed yield in both non-stress and salinity stress conditions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Salinity stress
  • Selection criteria
  • Sequential path analysis
  • Stress tolerance index
Abolhassani, K.H. and Saeidi, G.H. 2006. Evluation of drought tolerance of safflower lines based on tolerance and sensitivity indices to water stress. Journal of Science and Technology of Agriculture and Natural Resources 10:407-418. (In Persian with English Abstract).##AMOS. 2010. AMOS 19. Users Guied. Chicago, IL, USA.##Asghari-Zakaria, R., Fathi, M. and Hasan-Panah, D. 2006.Sequential path analysis of yield components in potato.Potato Research 49: 273-279.##Braun, H. J., Atlin, G. and Payne, T. 2010.Multi-location testing as a tool to identify plant response to global climate change.Climate Change and Crop Production 25: 115-138.##Dabiri, M., Bahramnejad, M. and Baghbanzadeh, M.2009. Ammonium salt catalyzed multicomponent transformation: Simple route to functionalized spirochromenes and spiroacridines. Tetrahedron 65: 9443-9447.##Dewey, D. R. and Lu, K.1959. A correlation and path coefficient analysis of components of crested wheatgrass seed production. Agronomy Journal 51: 515-518.##Efron, B. and Tibshirani, R.1993.An introduction to the bootstrap. Chapman and Hall, London.##Fernandez, G.C.J. 1992.Effective selection criteria for assessing plant stress tolerance. In: Kus, E.G. (Ed.). Adaptation of food crop temperature and water stress. Proceeding of 4th International Symposium.Asian Vegetable Research and Department Center, Shanhua, Taiwan. pp: 257-270.##Feyzian, E., Dehghani, H., Rezai, A. and Jalali, M.2009. Correlation and sequential path model for some yield-related traits in melon (Cucumis melo L.). Journal of Agricultural Science and Technology 11: 341-353.##Geravandi, M., Farshadfar, E. and Kahrizi, D.2011.Evaluation of some physiological traits as indicators of drought tolerance in bread wheat genotypes.Russian Journal of Plant Physiology 58: 69-75.##Gholizadeh, A., Dehghani, H. and Dvorak, J. 2014.Evaluating salt tolerance of bread wheat genotypes using stress tolerance indices.Cereal Research 4: 103-114. (In Persian with English Abstract).##Hair, J. F., Anderson, R. E., Tatham, R. L. and Black, W. C.1995.Multivariate data analysis.Englewood Cliffs, NJ, Prentice-Hall.##Heidari Sharifabad, H.2008.Drought mitigation strategies for the agriculture sector.The 10th Iranian Congress of Crop Science.August 18-20, 2008. SPII, Karaj, Iran. (In Persian).##Knight, C. A., Vogel, H., Kroymann, J., Shumate, A., Witsenboer, H. and MitchellOlds, T.2006. Expression profiling and local adaptation of Boechera holboellii populations for water use efficiency across a naturally occurring water stress gradient. Molecular Ecology 15: 1229-1237.##Maas, E. and Grieve, C.1990.Spike and leaf development of sal-stressed wheat.Crop Science 30: 1309-1313.##Mohammadi, R., Dehghani, H., Karimzadeh, G., Dane, F. and Akrami, M.2014. Study on relationships between yield and its components in Iranian cantaloupe genotypes. Iranian Journal of Horticaltural Sciences 45: 1-10. (In Persian with English Abstract).##Mohammadi, S., Prasana, B. and Singh, N. 2003.Sequential path model for determining inter-relationships among grain yield and related characters in maize.Crop Science 43: 1690-1697.##Munns, R., James, R. A. and Läuchli, A. 2006.Approaches to increasing the salt tolerance of wheat and other cereals.Journal of Experimental Botany 57: 1025-1043.##Naderi, A., Hashemi Dezfouli, S., Majidi Heravan, E., Rezaei, A. and Nourmohammadi, Gh.2000. Study on correlation of traits and components affecting grain weight and determination of effect of some physiological parameters on grain yield in spring wheat genotypes under optimum and drought stress conditions. Seed and Plant Improvement Journal 16:374-386. (In Persian with English Abstract).##Ranjbar, G. H. and Rusta, M. J. 2011.The most effective sustainability index in selection of wheat genotypes under saline conditions.Iranian Journal of Soil Research 24 (3): 283-290. (In Persianwith EnglishAbstract).##Royo, C., Aparicio, N., Blanco, R. and Villegas, D.2004.Leaf and green area development of durum wheat genotypes grown under Mediterranean conditions.European Journal of Agronomy 20: 419-430.##Sabaghnia, N., Dehghani, H., Alizadeh, B. and Moghaddam, M.2010. Inter-relationships between seed yield and 20 related traits of 49 canola (Brassica napus L.) genotypes in non-stressed and water-stressed environments. Spanish Journal of Agricultural Research 8: 356-370.##Sadeghzadeh-Ahari, D. 2006.Evaluation for tolerance to drought stress in dryland promising durumwheat genotype.Crop Science 8: 30-45.##Samonte, S. O. P., Wilson, L. T. and McClung, A. M.1998. Path analyses of yield and yield-related traits of fifteen diverse rice genotypes. Crop Science 38: 1130-1136.##SAS Institute. 2011.SAS/STAT.User’s guide.(2nd Ed.). SAS institute Inc., Cary, NC.##Sio-se Marde, A., Ahmadi, A., Poustini, K. and Mohammady, V. 2006.Evalution of drought resistance indices under various environmental conditioning.Field Crops Research 98: 222-229.##SPSS. 2010.SPSS 19.User’s guied. Chicago, IL., USA. ##Tester, M. and Davenport, R.2003. Na+ tolerance and Na+ transport in higher plants. Annals of Botany 91: 503-527.##Williams, W., Demment, M. and Jones, M.1990.A concise table for path analysis statistics.Agronomy Journal 82: 1022-1024.##Wright, S.1921.Correlation and causation.Journal of Agricultural Research 20: 557-585.