تاثیر دمای آب و مدت زمان جوانه‌دارکردن بر غلظت مواد معدنی و کیفیت پخت برنج قهوه‌ای رقم هاشمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، گروه علوم و مهندسی صنایع غذایی، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران

2 استادیار، گروه علوم و مهندسی صنایع غذایی، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران

3 استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، ترویج و آموزش کشاورزی، رشت، ایران

چکیده

مقدمه: برنج قهوه‌ای ارزش تغذیه‌ای بالاتری نسبت به برنج سفید دارد، ولی به‌سبب داشتن بافت محکم‌تر و طولانی‌تر بودن مدت زمان پخت ان نسبت به برنج سفید، اغلب کم‌تر مورد پذیرش مصرف کننده قرار می‌گیرد. نتایج آزمایش‌های مختلف نشان داده است که جوانه‌زنی با فعال کردن سیستم‌های آنزیمی، باعث بهبود بافت و ویژگی‌های تغذیه‌ای دانه برنج می‌شود. به این ترتیب، در این تحقیق به‌منظور بهبود ارزش تغذیه‌ای و کیفیت پخت برنج قهوه‌ای رقم هاشمی، از فرآیند جوانه‌دار‌کردن استفاده شد و تأثیر درجه حرارت و مدت زمان جوانه‌دار کردن بر کیفیت تغذیه‌ای و پخت برنج مورد بررسی قرار گرفت.

مواد و روش‌ها: در این آزمایش از نمونه‌های شلتوک و برنج قهوه‌ای رقم هاشمی استفاده شد. برای این منظور، هر دو نمونه جهت جوانه‌دار شدن به‌مدت 24 و 48 ساعت در دو درجه حرارت 30 و 45 درجه سلسیوس خیسانده و پس از طی دوره جوانه‌زنی، خشک شدند. ویژگی‌های اندازه‌گیری شده شامل غلظت مواد معدنی نظیر آهن، مس، روی و منگنز و ویژگی‌های مرتبط با کیفیت پخت شامل میزان مواد جامد از دست رفته، نسبت جذب آب، نسبت انبساط حجمی و نمره هضم قلیا بود که تغییرات آن‌ها در نمونه‌های برنج قهوه‌ای جوانه‌دار شده، برنج قهوه‌ای حاصل از شلتوک جوانه‌دار شده و نمونه شاهد (برنج قهوه‌ای فرآوری نشده) مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با نه تیمار (دو نمونه برنج، دو زمان و دو دما به‌همراه تیمار شاهد) و سه تکرار اجرا شد. برای تجزیه آماری داده‌ها، تجزیه واریانس با استفاده از نرم‌افزار SPSS و مقایسه میانگین‌ها با آزمون دانکن در سطح احتمال پنج درصد و رسم نمودارها نیز با نرم‌افزار Excel انجام شد.

یافته‌های تحقیق: نتایج این آزمایش نشان داد که بالاترین میزان آهن دانه در فرآوری جوانه‌دار ‌کردن شلتوک، مربوط به تیمار با دمای خیساندن 45 درجه سلسیوس در مدت زمان 24 ساعت (ppm 8/65) و بالاترین میزان آهن در فرآوری جوانه‌دار ‌کردن برنج قهوه‌ای، متعلق به تیمار با دمای خیساندن 30 درجه سلسیوس در مدت زمان 24 ساعت (ppm 8/65) بود. بر اساس نتایج این تحقیق، جوانه‌دار ‌کردن برنج قهوه‌ای رقم هاشمی، تاثیر منفی بر میزان منگنز دانه داشت و در تیمارهای مورد بررسی، منگنز کم‌تری نسبت به نمونه شاهد مشاهده شد. در مقابل، بالاترین میزان عنصر روی دانه با جوانه‌دار‌کردن شلتوک در دمای 45 درجه سلسیوس در زمان‌های 24 و 48 ساعت (به‌ترتیب ppm 8/30 و ppm 29/30) مشاهده شد. همچنین، تفاوت معنی‌داری در میزان مس دانه با جوانه‌دار کردن شلتوک رقم هاشمی نسبت به نمونه شاهد مشاهده نشد، اما بالاترین میزان مس در جوانه‌دار‌کردن برنج قهوه‌ای در درجه حرارت 30 درجه سلسیوس به‌مدت 48 ساعت (ppm 5/13) مشاهده شد که تفاوت معنی‌داری با نمونه شاهد داشت. علاوه بر این، بیش‌ترین میزان جذب آب طی فرایند پخت مربوط به نمونه‌های برنج قهوه‌ای جوانه‌دار شده در دمای خیساندن 45 درجه سلسیوس به‌مدت 48 ساعت (5/3 برابر) و بیش‌ترین میزان مواد جامد از دست رفته با میانگین 2/14 درصد متعلق به نمونه برنج قهوه‌ای جوانه‌دار شده در دمای خیساندن 45 درجه به‌مدت 24 ساعت بود. بیش‌ترین میزان هضم قلیا نیز در نمونه برنج قهوه‌ای جوانه‌دار شده در درجه حرارت 45 درجه سلسیوس به‌مدت 24 و 48 ساعت مشاهده شد.

نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که جوانه‌زنی سبب افزایش عناصر معدنی به‌ویژه آهن و روی و بهبود کیفیت پخت برنج قهوه‌ای رقم هاشمی شد، اما مدت زمان پخت را کاهش داد. مقایسه تیمارها نیز نشان داد که بهترین شرایط جوانه‌زنی به‌منظور افزایش مواد معدنی در نمونه برنج قهوه‌ای جوانه‌دار شده با ماده اولیه شلتوک در دمای خیساندن 45 درجه سلسیوس به‌مدت 24 ساعت مشاهده شد، در حالی‌که بهترین کیفیت پخت متعلق به برنج قهوه‌ای جوانه‌دار شده با ماده اولیه شلتوک در دمای خیساندن 45 درجه سلسیوس به‌مدت 48 ساعت بود. در مقابل، کم‌ترین زمان پخت در نمونه برنج قهوه‌ای جوانه‌دار شده در دمای خیساندن 45 درجه سلسیوس به‌مدت 48 ساعت مشاهده شد. در مجموع بر اساس نتایج این آزمایش به‌نظر می‌رسد با انتخاب شرایط بهینه در فرایند جوانه‌دار کردن، می‌توان ارزش غذایی و کیفیت پخت رقم مورد نظر را افزایش داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Effect of soaking temperature and Germination time on minerals and cooking quality of Hashemi brown rice variety

نویسندگان [English]

  • Sobhe Dadashi 1
  • Mandana Tayefe 2
  • Fatemah Habibi 3
1 M. Sc. Graduate, Department of Food Science and Technology, La. C., Islamic Azad University, Lahijan, Iran
2 Assistant Proffesor, Department of Food Science and Technology, La. C., Islamic Azad University, Lahijan, Iran
3 Research Assistant Proffesor, Rice Research Institute of Iran, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Rasht, Iran
چکیده [English]

Introduction
Brown rice has a higher nutritional value than white rice, but due to its harder texture and longer cooking time, it is often less accepted by consumers. It seems that germination time than white rice effects on textural and nutritional parameters improvement. In this research, in order to improving the nutritional value and cooking quality of brown rice, the germination process was used.

Materials and methods
Rough rice and brown rice samples of Hashemi variety were soaked at temperatures of 30°C and 45°C for 24 and 48 hours for germination. So the samples were dried.  In order to check the nutritional value of germinated brown rice samples and germinated peeled paddy  (8 samples) and control sample (untreated brown rice), minerals such as iron, copper, zinc and manganese, and the cooking quality included solids loss factors, water absorption ratio, Volume expansion ratio and Alkali digestion were measured in the form of a randomized complete design with three replications. For data statistical analysis, analysis of variance was performed using SPSS software and comparison of means by Duncan test at 5% probability level.

Research findings
The highest amount of grain iron in the rough rice germination process was related to the sample with a soaking temperature of 45°C for 24 hours (65.8 ppm) and the highest concentration of iron in brown rice germination processing belonged to the sample with soaking temperature of 30°C for 24 hours (65.8 ppm). According to the results of this research, germination of brown rice in Hashemi variety had a negative effect on the amount of manganese in the seeds and in the studied samples, manganese was lower than the control sample. The highest concentration of zinc was observed by germinating rough rice at 45°C at 24 and 48 hours (30.8 ppm, 30.29 ppm, respectively). By germinating rough rice, no significant difference was observed in the amount of copper in the grain compared to the control sample. However, the highest amount of copper was found in brown rice germination at 30°C for 48 hours (13.5 ppm), which was significantly different from the control sample. The highest amount of water absorption during cooking was related to the germinated brown rice sample with a soaking temperature of 45°C for 48 hours (3.5 times)  and the highest percentage of solids loss belonged to the sample of brown rice germinated at 45°C for soaking temperature of 24 hours with an average of 14.2%. Also, the highest amount of alkali digestion was observed for brown rice sprouted at 45°C for 24 and 48 hours.

Conclusion
The results showed that germination caused to increase mineral elements, especially iron, zinc and cooking quality and reduce cooking time in brown rice. Among the samples, the best conditions for germination in order to increase minerals were observed in brown rice germinated with rough rice raw material at a soaking temperature of 45°C for 24 hours. And the best cooking quality was belong to germinated brown rice with rough rice at soaking time of 48 hours at temperature of 45°C. The lowest cooking time belonged to sprouted brown rice at 45°C. Therefore, by choosing the optimal conditions in the germinating process, it is possible to create a positive effect in increasing the nutritional properties and cooking quality of the desired variety.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Alkali digestion score
  • Iron
  • Nutritional value
  • Paddy
  • Solids lost
  • Zinc