تاثیر دمای آب و مدت زمان جوانه‌دارکردن بر غلظت مواد معدنی و کیفیت پخت برنج قهوه‌ای رقم هاشمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، گروه علوم و مهندسی صنایع غذایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد لاهیجان، لاهیجان، ایران

2 مربی، گروه علوم و مهندسی صنایع غذایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد لاهیجان، لاهیجان،ایران

3 استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، ترویج و آموزش کشاورزی، رشت، ایران

چکیده

مقدمه: برنج قهوه‌­ای ارزش تغذیه­‌ای بالاتری نسبت به برنج سفید دارد ولی به سبب داشتن بافت سفت‌تر و طولانی‌تر بودن مدت زمان پخت نسبت به برنج سفید، اغلب کم‌تر مورد پذیرش مصرف­ کننده قرار می­‌گیرد. تحقیقات نشان می‌دهد که جوانه‌زنی با فعال کردن سیستم‌های آنزیمی، باعث بهبود بافت و ویژگی‌های تغذیه‌ای دانه برنج می‌شود. به این ترتیب، در این تحقیق به‌منظور ارتقای ارزش تغذیه‌ای و کیفیت پخت برنج قهوه‌ای، از فرآیند جوانه­‌دار‌کردن استفاده شد و تأثیر دما و مدت زمان جوانه‌دار کردن بر کیفیت تغذیه‌ای و پخت برنج مورد بررسی قرار گرفت.

مواد و روش‌ها: نمونه‌های شلتوک رقم هاشمی و برنج قهوه‌ای حاصل از آن، در دماهای 30 و  45 درجه سلسیوس هر کدام به‌مدت 24 و 48 ساعت جهت جوانه‌دار‌شدن، خیسانده شدند و پس از طی دوره جوانه‌زنی، خشک شدند. غلظت مواد معدنی نظیر آهن، مس، روی و منگنز و ویژگی‌های کیفیت پخت شامل میزان از دست دادن مواد جامد، نسبت جذب آب، نسبت انبساط حجمی و نمره هضم قلیا در نمونه‌های برنج قهوه‌ای جوانه‌دارشده، برنج قهوه‌ای حاصل از شلتوک جوانه‌دارشده (8 نمونه) و شاهد (برنج قهوه‌ای فراوری نشده) در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اندازه‌گیری شدند. برای تجزیه آماری داده‌ها، تجزیه واریانس با استفاده از نرم‌افزار SPSS و مقایسه میانگین‌ها با آزمون دانکن در سطح احتمال پنج درصد انجام شد.

یافته‌های تحقیق: بیش‌ترین مقدار آهن دانه در فرآوری جوانه‌دار‌کردن شلتوک، مربوط به تیمار با دمای خیساندن 45 درجه سلسیوس در مدت زمان 24 ساعت (65.8 ppm) و بیش‌ترین غلظت آهن در فرآوری جوانه‌دار‌کردن برنج قهوه‌ای، متعلق به تیمار با دمای خیساندن 30 درجه سلسیوس در مدت زمان 24 ساعت (ppm 65.8) بود. طبق نتایج این تحقیق، جوانه‌دار‌ کردن برنج قهوه‌ای رقم هاشمی، تاثیر منفی بر میزان منگنز دانه داشت و در تیمارهای مورد بررسی، منگنز کم‌تری نسبت به نمونه شاهد مشاهده شد. بالاترین میزان غلظت روی با جوانه‌دار‌ کردن شلتوک در دمای 45 درجه سلسیوس در زمان‌های 24 و 48 ساعت (به‌ترتیب 30.8 و 30.29 ppm) مشاهده شد. با جوانه‌دار کردن شلتوک تفاوت معنی‌داری در میزان مس دانه نسبت به نمونه شاهد مشاهده نشد، اما بیش‌ترین مقدار مس در جوانه‌دار‌ کردن برنج قهوه‌ای در دمای 30 درجه سلسیوس به‌مدت 48 ساعت (13.5 ppm) مشاهده شد که با نمونه شاهد تفاوت معنی‌داری داشت. بیش‌ترین میزان جذب آب در حین پخت مربوط به نمونه‌های برنج قهوه‌ای جوانه‌دار شده در تیمار با دمای خیساندن 45 درجه سلسیوس به‌مدت 48 ساعت (3.5) و بیش‌ترین میزان مواد جامداز دست رفته با میانگین 14.2 درصد متعلق به نمونه برنج قهوه‌ای جوانه‌دار شده با دمای خیساندن 45 درجه سلسیوس به‌مدت 24 ساعت بود. همچنین بیش‌ترین میزان هضم قلیا در نمونه برنج قهوه‌ای جوانه‌دار شده در شرایط  45 درجه سلسیوس به‌مدت 24 و 48 ساعت مشاهده شد.

نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که جوانه‌زنی سبب افزایش عناصر معدنی به‌ویژه آهن و روی و کاهش مدت زمان پخت و کیفیت پخت در برنج قهوه‌ای شد. از بین تیمارها، بهترین شرایط جوانه‌زنی به‌منظور افزایش مواد معدنی، در نمونه برنج قهوه‌ای جوانه‌دار شده با ماده اولیه شلتوک در دمای خیساندن 45 درجه سلسیوس به‌مدت 24 ساعت مشاهده شد. بهترین کیفیت پخت متعلق به برنج قهوه‌ای جوانه‌دار شده با شلتوک با مدت زمان خیساندن 48 ساعت در دمای 45 درجه سلسیوس بود. کم‌ترین زمان پخت متعلق به برنج قهوه‌ای جوانه‌دار شده در دمای 45 درجه به‌مدت 48 ساعت بود . بنابراین با انتخاب شرایط بهینه در فرایند جوانه‌دار‌ کردن، می‌توان تاثیر مثبتی در ارتقای ارزش غذایی و کیفیت پخت رقم مورد نظر ایجاد کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Effect of soaking temperature and Germination time on minerals and cooking quality of Hashemi brown rice variety

نویسندگان [English]

  • Sobhe Dadashi 1
  • Mandana Tayefe 2
  • Fatemah Habibi 3
1 M. Sc. Graduate, Department of Food Science and Technology, Islamic Azad University, Lahijan Branch, Lahijan, Iran
2 M. Sc. Graduate, Department of Food Science and Technology, Islamic Azad University, Lahijan Branch, Lahijan, Iran
3 Research Assistant Proffesor, Rice Research Institute of Iran, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Rasht, Iran
چکیده [English]

Introduction: Brown rice has a higher nutritional value than white rice, but due to its harder texture and longer cooking time, it is often less accepted by consumers. It seems that germination time than white rice effects on textural and nutritional parameters improvement. In this research, in order to improving the nutritional value and cooking quality of brown rice, the germination process was used.

Materials and methods: Rough rice and brown rice samples of Hashemi variety were soaked at temperatures of 30 °c and 45° c for 24 and 48 hours for germination. So the samples were dried. In order to check the nutritional value of germinated brown rice samples and germinated peeled paddy (8 samples) and control sample (untreated brown rice), minerals such as iron, copper, zinc and manganese, and the cooking quality included solids loss factors, water absorption ratio, Volume expansion ratio and Alkali digestion were measured in the form of a randomized complete design with three replications. For data statistical analysis, analysis of variance was performed using SPSS software and comparison of means by Duncan test at 5% probability level.

Research findings: The highest amount of grain iron in the rough rice germination process was related to the sample with a soaking temperature of 45 °C for 24 hours (65.8 ppm) and the highest concentration of iron in brown rice germination processing belonged to the sample with soaking temperature of 30 °C for 24 hours (65.8 ppm). According to the results of this research, germination of brown rice in Hashemi variety had a negative effect on the amount of manganese in the seeds and in the studied samples, manganese was lower than the control sample. The highest concentration of zinc was observed by germinating rough rice at 45°C at 24 and 48 hours (30.8 ppm, 30.29 ppm, respectively). By germinating rough rice, no significant difference was observed in the amount of copper in the grain compared to the control sample. However, the highest amount of copper was found in brown rice germination at 30°C for 48 hours (13.5 ppm), which was significantly different from the control sample.

The highest amount of water absorption during cooking was related to the germinated brown rice sample with a soaking temperature of 45°C for 48 hours (3.5) And the highest percentage of solids loss belonged to the sample of brown rice germinated at 45°C for soaking temperature 24 hours with an average of 14.2%. Also, the highest amount of alkali digestion was observed for brown rice sprouted at 45°C for 24 and 48 hours.

Conclusion: The results showed that germination caused to increase mineral elements, especially iron, zinc and cooking quality and reduce cooking time in brown rice. Among the samples, the best conditions for germination in order to increase minerals were observed in brown rice germinated with rough rice raw material at a soaking temperature of 45°C for 24 hours. And the best cooking quality was belong to germinated brown rice with rough rice at soaking time of 48 hours at temperature of 45°C. The lowest cooking time belonged to sprouted brown rice at 45°C.Therefore, by choosing the optimal conditions in the germinating process, it is possible to create a positive effect in increasing the nutritional properties and cooking quality of the desired variety.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Brown rice
  • germination
  • minerals
  • nutritional value
  • cooking quality